Wpływ społeczny badań

Wpływ społeczny działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki należy rozumieć jako pozytywny skutek społeczny (korzyść), jaki przyniosła działalność naukowa. Pozwala on na pokazanie, że działalność naukowa oddziałuje nie tylko na świat akademicki, ale również na otoczenie społeczno-gospodarcze. Obok nauczania, realizowania projektów badawczych i publikowania, działalność pozaakademicka na rzecz społeczeństwa jest istotną częścią działalności współczesnych uczelni (tzw. „trzecia misja” uczelni).

Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii w ramach prowadzonych badań naukowych  przykłada dużą wagę do wdrażania rezultatów swoich działań i osiągania realnych efektów swoich badań, o czym świadczą zamieszczone poniżej przykłady wpływu społecznego działalności naukowej WSTiE.

Małopolska Organizacja Turystyczna w 2016 roku zleciła Wyższej Szkole Turystyki i Ekologii badania czasoprzestrzennego rozmieszczenia ruchu turystycznego w rejonie kopuły Kasprowego Wierchu w okresie 15.07.2016 – 15.08.2016. Poprzez integrację danych ilościowych i jakościowych oraz ciągłość w obserwacji zjawiska dyspersji strumienia ruchu turystycznego w badanym obszarze wyniki prowadzonych badań stanowiły materiał wyjściowy dla decyzji o podjęciu wspólnych działań przez administratorów TPN i PKL, stymulując rozwój turystyki zrównoważonej w tym cennym kulturowo i przyrodniczo regionie Polski. Umożliwiło to zwiększony dostęp do atrakcji kopuły Kasprowego Wierchu turystom odwiedzającym region, jak również poszerzenie oferty pobytowej krajowej i zagranicznej turystyki przyjazdowej regionalnym przedsiębiorcom turystycznym.

Badania te umożliwiły wprowadzenie od sierpnia 2021 roku przez Polskie Koleje Linowe  w porozumieniu z Tatrzańskim Parkiem Narodowym 100% obłożenia wagoników kolejki i wydłużenie czasu pracy kolejki linowej na Kasprowy Wierch o 2 godziny. Czas pracy po zmianie: pierwszy wjazd na szczyt o godz. 7.00, ostatni zjazd na dół o godz. 21.00. Wprowadzono sprzedaż on-line z możliwością wcześniejszej rezerwacji, ograniczając w dużym stopniu zjawisko patologii „koników biletowych”. Jednocześnie wprowadzono dodatkową usługę biletów VIP z konkurencyjną ceną w stosunku do oferty „czarnorynkowej”, z dodatkowym dla pasażera „bezkolejkowym” uprzywilejowanym wejściem do wagonika.

Na zlecenie inwestora obiektu Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii wykonała badanie potencjalnego obiektu turystycznego pod nazwą Centrum Edukacyjno-Przyrodnicze Brama w Gorce.  Zadaniem badawczym było określenie grupy docelowej planowanej oferty turystycznej i jej potrzeby oraz oszacowanie potencjalnej liczby bezpośrednich odbiorców/beneficjentów projektu. Analiza zapotrzebowania na ofertę opierała się na badaniach dotyczących potrzeb w zakresie rozwoju oferty turystycznej na danym obszarze, na podstawie których wskazano popyt na określony rodzaj produktu turystycznego.

Badania te umożliwiły uzyskanie grantu inwestycyjnego i realizację inwestycji „Centrum Edukacyjno-Przyrodnicze Brama w Gorce”.

Centrum Edukacyjno-Przyrodnicze Brama w Gorce w sposób istotny i synergiczny wpisuje się w opracowany przez Gorczański Park Narodowy Plan Ochrony GPN. Jego powstanie skutecznie zdeglomeruje ruch turystyczny w Gorcach, zatrzymując go na małym 6-hektarowym, ściśle kontrolowanym obszarze i stymulując rozwój turystyki zrównoważonej w tym cennym kulturowo i przyrodniczo regionie Polski. Stwarza to warunki umożlwiające zwiększenie dostępu do atrakcji regionu, w tym Gorczańskiego Parku Narodowego, turystom frekwentującym region Gorców. Umożliwia także regionalnym przedsiębiorcom turystycznym na poszerzenie oferty pobytowej dla krajowej i zagranicznej turystyki przyjazdowej. Z praktycznego punktu widzenia najważniejsze są działania realizowane właśnie na tym przestrzennie ograniczonym terenie, który będzie chroniony nie przepisami prawa o parkach narodowych, a prawem własności.

Projekt ,,Model działalności parków narodowych w szerszym otoczeniu społeczno-gospodarczym” realizowany był przez WSTiE w okresie od 06.07.2017 r. do 05.03.2019 r. w ramach konkursu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą DIALOG. Głównym celem projektu było wzmocnienie potencjału parków narodowych oraz kompetencji pracowników parków w odniesieniu do poprawy realizacji zadań we współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Efektem finalnym przedsięwzięcia jest raport „Model optymalizacji funkcjonowania parków narodowych w Polsce w otoczeniu społeczno-gospodarczym”. Społeczny wpływ realizowanego projektu był wielokierunkowy, a szczególnie widocznie zaznaczył się w przypadku obszaru „ochrona środowiska naturalnego”.

Społeczny wpływ realizowanego projektu był wielokierunkowy, zaznaczył się jednak szczególnie widocznie w przypadku obszaru: ochrona środowiska naturalnego. Do realizacji projektu włączono przedstawicieli administracji parków narodowych, co zdecydowanie przełożyło się na uzyskanie prawidłowych danych wejściowych, a przede wszystkim na uzyskanie efektów, które są realne i możliwe do wykorzystania w praktyce zarządczej obszarów chronionych. Przeprowadzone analizy, jak również uzyskane wnioski, zostały szeroko przedyskutowane i przekazane parkom narodowym poprzez:

1/ międzynarodową konferencję naukową „Parki narodowe w Polsce: dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe a dialog interesariuszy”, w której wzięli udział dyrektorzy parków narodowych, reprezentanci samorządów lokalnych, świata nauki oraz przedstawiciele Ministerstwa Środowiska z Minister Małgorzatą Golińską, Sekretarzem Stanu, Głównym Konserwatorem Przyrody,

2/ monograficzne publikacje naukowe „Parki narodowe i otoczenie społeczno-gospodarcze. Skazani na dialog” oraz „Model optymalizacji funkcjonowania parków narodowych w Polsce w otoczeniu społeczno-gospodarczym”, które zostały przekazane wszystkim polskim parkom narodowym.

Zarówno sama konstrukcja projektu (badania przeprowadzone we wszystkich polskich parkach narodowych), jak również dystrybucja jego wyników (we wszystkich polskich parkach narodowych oraz większości gmin parkowych) pozwoliły na osiągnięcie ogólnopolskiego zasięgu projektu. Szeroka dyskusja, jaka została rozpoczęta podczas badań w parkach narodowych i samorządach gmin parkowych, znalazła swoją kontynuację podczas kolejnego projektu realizowanego w parkach narodowych przez Wyższą Szkołę Turystyki i Ekologii pt. ,,Budowanie nowej jakości w parkach narodowych z uwzględnieniem oczekiwań i potencjału otoczenia społeczno-gospodarczego”.

Wnioski i rezultaty wynikające z działań projektowych przedstawione zostały również Ministerstwu Środowiska sprawującemu nadzór nad polskimi parkami narodowymi. Stanowiły one istotny wkład merytoryczny do prac nad projektem ustawy o parkach narodowych. Założenia przyjęte w projekcie ustawy stanowią realizację wielu postulatów ujętych we wnioskach z projektu, zwłaszcza w zakresie zmian strukturalnych w parkach (ujednolicenie funkcjonowania poprzez utworzenie jednostki centralnej koordynującej działania w parkach oraz instytucjonalne powiązanie samych parków), a także zmian w sposobach finansowania działalności parków narodowych.

Poprzez zaproponowanie nowego modelu organizacyjnego relacji pomiędzy parkami narodowymi a ich otoczeniem społeczno-gospodarczym w postaci obszaru zrównoważonego rozwoju projekt stał się zarzewiem dyskusji na temat wzmocnienia współpracy pomiędzy parkami, samorządami lokalnymi i sektorem prywatnym. Prowadzone w ramach projektu badania fokusowe, jak również dyskusje panelowe w czasie konferencji, stały się też przestrzenią do swobodnej wypowiedzi  przedstawicieli interesariuszy. 

Projekt ,,Budowanie nowej jakości w parkach narodowych z uwzględnieniem oczekiwań i potencjału otoczenia społeczno – gospodarczego” realizowany był przez WSTiE w okresie od 04.12.2019 r. 03.12.2020 r. Uczelnia zrealizowała projekt w ramach konkursu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą DIALOG.

Głównym celem realizowanego projektu było wzmocnienie potencjału parków narodowych oraz kompetencji pracowników parków w odniesieniu do poprawy realizacji zadań we współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym.

Przedmiotem badań były zarówno parki narodowe, jak i otoczenie społeczno-gospodarcze. Zakres podmiotowy obejmował pracowników parków narodowych o różnym szczeblu kompetencji oraz osoby reprezentujące otoczenie społeczno-gospodarcze.

Społeczny wpływ analizowanego projektu miał charakter wielotorowy, jednak z racji postawionych na etapie wnioskowania założeń najistotniejsze było jego oddziaływania w sferze funkcjonowania administracji publicznej. Parki narodowe stanowią nie tylko obszary chronione, ale także instytucje zaliczane do sfery finansów publicznych (zgodnie z art. 9 ustawy o finansach publicznych) i jako takie podległe są tym samym zasadom i normom prawnym co pozostałe organy administracji publicznej.

Niezwykle istotnym z punktu widzenia zarówno administracji obszarów chronionych, jak i instytucji nadzorującej (Ministerstwo Środowiska) oraz otoczenia społeczno-gospodarczego parków było przeprowadzenie badań ankietowych dotyczących odbioru projektowanych zmian ustawowych dotyczących parków narodowych w oczach ich pracowników. Analizy takie nie były do tej pory przeprowadzane, a są one kluczowe w kontekście prac nad ustawą o parkach narodowych. Proces tworzenia nowej ustawy zakłada udział zainteresowanych stron, jednak dopiero na etapie jego opiniowania i uzgodnień międzyresortowych. Wcześniejsza informacja dotycząca odbioru najbardziej zainteresowanej, a jednocześnie najbardziej kompetentnej grupy zawodowej, jaką są bez wątpienia sami pracownicy polskich parków narodowych, stanowi  istotny wkład merytoryczny do procesu legislacyjnego. O wynikach tych analiz poinformowane zostały zarówno wszystkie parki narodowe, jak i Ministerstwo Środowiska.

Podobna analiza przeprowadzona została wśród przedstawicieli otoczenia społeczno-gospodarczego parków narodowych. Opinie uzyskane w ten sposób pozwoliły na spojrzenie na proces zmian ustawowych w odniesieniu do parków narodowych z perspektywy wielu interesariuszy, często o zupełnie przeciwstawnych oczekiwaniach w stosunku do obszaru chronionego. Te dane również zostały przekazane do Ministra właściwego do spraw środowiska jako wkład merytoryczny do procesu legislacyjnego projektowanej ustawy o parkach narodowych.

Efekty projektu w odniesieniu do powyższych zagadnień zostały przedyskutowane podczas konferencji „Zrównoważone zarządzanie parkami narodowymi” zrealizowanej w trybie hybrydowym. W konferencji wzięli udział zarówno przedstawiciele parków narodowych, Ministerstwa Klimatu i Środowiska, jak i jednostek naukowych zajmujących się zagadnieniem zarządzania w parkach narodowych i wpływu społeczno-gospodarczego obszarów chronionych. Konferencja stanowiła doskonałą formę dystrybucji wyników uzyskanych w trakcie wdrażania projektu.

Proces zarządzania instytucją w parkach narodowych stał się od niedawna przedmiotem zainteresowania specjalistów. Rozwijanie kompetencji zarządczych stanowi w chwili obecnej jedynie wyraz dobrej woli i własnej inicjatywy przedstawicieli kadry zarządzającej. Niezwykle istotne w tym kontekście było wypracowanie i dostarczenie do wszystkich parków narodowych darmowego zestawu narzędzi wdrożeniowych dotyczących m.in. strategii komunikacji, analizy interesariuszy, zarządzania stresem, mediacji i wykorzystywania informacji zwrotnej oraz oceny pracowniczej. Narzędzia te stanowią istotne elementy zarządczej „teczki narzędziowej” dostosowanej do potrzeb i wymagań parków narodowych.

Wydana monografia „Społeczno-ekonomiczne i prawne aspekty zrównoważonego zarządzania parkami narodowymi”, koncentruje się na tematyce jakości zarządzania w parkach. Porusza zagadnienia zrównoważonego zarządzania parkami narodowymi, rozumianymi zarówno jako instytucje ochrony przyrody, ale także jako pracodawca i usługodawca o wiodącym charakterze w swoim regionie. Monografia, jako jedyna do tej pory, porusza zagadnienia kompetencji kadry parków narodowych. Zaprezentowano także analizę zakładanych zmian organizacyjnych związanych z projektowaną ustawą o parkach narodowych z punktu widzenia pracowników parków.  W badaniach wykorzystano kilka technik badawczych praktykowanych w naukach o zarządzaniu i jakości, takich jak: uproszczona macierz interesariuszy Johnson’a i Scholesa, koło konfliktów Moor’a oraz mapa kompetencji społecznych i cech osobowości. Pozwoliło to na zestawienie kluczowych kompetencji społecznych, osobistych, menedżerskich oraz zawodowych osób zarządzających parkami oraz pracowników. Wydanie monografii nieprzypadkowo nastąpiło w roku 2020, który – pomimo swojego pandemicznego charakteru – był rokiem intensywnych dyskusji na temat przyszłości parków oraz wpływu planowanych zmian na jakość zarządzania obszarami chronionymi. Intensyfikacja prac nad ustawą o parkach narodowych, jaka nastąpiła w 2021 r. w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, stanowi potwierdzenie, że ujęte w monografii rozważania nie mają jedynie charakteru teoretycznego. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że w monografii – jako jedynej obecnie dostępnej publikacji – przedstawiono niezwykle istotne z punktu widzenia prac nad ustawą zagadnienie odbioru projektowanych rozwiązań przez pracowników instytucji, w których planowane są daleko idące zmiany.